ιχνευμονίδες

(ichneumonidae).Οικογένεια υμενόπτερων εντόμων, που περιλαμβάνει περίπου 30.000 είδη –τα περισσότερα από κάθε άλλη οικογένεια υμενοπτέρων–, διαδεδομένα στις εύκρατες περιοχές του βορείου ημισφαιρίου. Το σώμα τους, του οποίου το χρώμα και οι διαστάσεις ποικίλλουν ανάλογα με το είδος, είναι λεπτό. Στο κεφάλι έχουν δύο μακριές και λεπτές κεραίες, που αποτελούνται από πολλά άρθρα· ο θώρακάς τους έχει τρία ζευγάρια άρθρων και δύο πτερύγων, από τις οποίες οι μπροστινές είναι αρκετά μεγάλες σε κάποια είδη, ενώ σε άλλα είναι μικρές ή και ανύπαρκτες. Στην άκρη της κοιλιάς των θηλυκών εντόμων βρίσκεται σφηνωμένο ένα πολύ λεπτό διατρητικό όργανο (σε μερικά είδη φτάνει τα 15 εκ.), το οποίο χρησιμεύει ως ωοθέτης –δηλαδή ως όργανο για την εναπόθεση των αβγών– και έχει την ικανότητα να τρυπήσει ακόμα και ένα αντικείμενο από σκληρό υλικό. Τα αρσενικά στο στάδιο της πλήρους ενηλικίωσής τους τρέφονται με φυτικούς χυμούς και νέκταρ λουλουδιών, ενώ τα θηλυκά προτιμούν την αιμολέμφο και τους ιστούς των εντόμων που προσβάλλουν για να αποθέσουν μέσα τα αβγά τους. Οι προνύμφες των ι. είναι εξωπαράσιτα ή ενδοπαράσιτα (εξωπαράσιτα όταν διαβιούν έξω από το σώμα του ξενιστή τους και ενδοπαράσιτα όταν διεισδύουν στους ιστούς του) άλλων αρθροπόδων, κυρίως των αραχνιδών και των εντόμων, των οποίων καταστρέφουν τα αβγά, τις προνύμφες, τις νύμφες ή τα τέλεια άτομα. Το σχήμα των προνυμφών των ι. ποικίλλει ανάλογα με τον τρόπο διατροφής και το στάδιο εξέλιξης του εντόμου. Μερικές έχουν ένα περίεργο είδος ουράς, ενώ άλλες έχουν κύστεις αντί για ουρά. Η αναπαραγωγή γίνεται με αβγά, που τοποθετεί το θηλυκό με τον ωοθέτη πάνω στο σώμα ή ακόμα και στο εσωτερικό του σώματος μιας προνύμφης, μιας νύμφης ή ενός αραχνοειδούς, το οποίο έχει προηγουμένως παραλύσει ή σκοτώσει με την εισαγωγή στο σώμα του δηλητηριωδών ουσιών. Η εκκολαπτόμενη προνύμφη τρέφεται αρχικά με ιστούς του ξενιστή, ενώ αμέσως μετά κατασκευάζει ένα μεταξένιο κουκούλι. Πολλές φορές μετατρέπεται σε χρυσαλίδα μέσα ή έξω από το σώμα του θύματός της και παραμένει εκεί ώσπου να εξελιχθεί σε προχωρημένη μορφή χρυσαλίδας. Τα τέλεια έντομα ζουν για διάστημα μόνο λίγων εβδομάδων. Ενώ σε ορισμένα είδη εντόμων ο ωοθέτης είναι κοντός, σε άλλα, όπως στη Rhyssa persuasoria, είναι πολύ μακρύς και τόσο ισχυρός ώστε να μπορεί να διεισδύσει στο ξύλο, για να τοποθετήσει τα αβγά στις ξυλοφάγες προνύμφες, οι οποίες κρύβονται σε στοές που έχουν ανοίξει οι ίδιες. Η παρουσία των τελευταίων γίνεται αντιληπτή από τους ι., οι οποίοι εντοπίζουν την κρυψώνα της λείας χάρη στα εξαιρετικά ευαίσθητα αισθητήρια όργανα των κεραιών τους. Εξαιτίας του τρόπου παρασιτισμού τους, οι ι. θεωρούνται ωφέλιμα έντομα, που βοηθούν στην καταπολέμηση επιβλαβών εντόμων. Ένας ιχνευμονίδης, εφοδιασμένος με πολύ μακρό και ισχυρό ωοθέτη, είναι η Rhyssa persuasoria, η οποία εικονίζεται εδώ να εναποθέτει τα αβγά της στο εσωτερικό του σώματος μιας προνύμφης.